جنبش دانشجویی

مجید یاسر | پنجشنبه, ۲۲ مهر ۱۳۹۵، ۱۰:۰۸ ب.ظ

جنبش دانشجویی

جنبشهای اجتماعی یکی از مؤلفه های بسیار تأثیرگذار در عرصه تحولات اجتماعی و سیاسی جوامع نوین به شمار می‌آیند سرزمین ایران در طی صد ساله اخیر، شاهد جنبش های اجتماعی مختلفی بوده است

دسته بندی	علوم اجتماعی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	541 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	173

بخشی از این جنبش ها با توجه به خاستگاه آن و پایگاه اجتماعی اعضایش تحت عنوان جنبش های دانشجویی مورد مطالعه قرار می‌گیرند.

جنبش دانشجویی در ایران از ابتدای شکل گیری از جنبشهای سیاسی و اجتماعی فعال و اثرگذار در فرایند سیاسی و اجتماعی در دوران معاصر بوده است. از وظایف و کارکردهای اصلی جنبش دانشجویی روشنگری و افشاء است به عبارتی جنبش دانشجویی باید به مثابه سیستم هشدار دهنده برای نظامهای حاکم و گروههای مختلف جامعه عمل کند. به سیاستها و برنامه های نادرست دولت و نظامهای حاکم در جهت اصلاح آنها، انتقاد و اعتراض کند.

لیکن از آسیب های بالقوه جنبش دانشجویی احتمال وابستگی آنان به گروه ها و طیف‌های سیاسی خارج از دانشگاه است. این وابستگی ، کارکرد انتقادی این جنبش را از بین برده و آن را به حرکتی پیرو، دنباله رو و تأیید کننده سیاستهای حاکم مبدل می‌سازد. البته روشن است که استقلال جنبش دانشجویی به هیچ عنوان به معنای عدم همکاری و همفکری با گروههای سیاسی خارج از دانشگاه نیست. جنبش دانشجویی و تشکلهای دانشجویی از یک سو می‌توانند با گروههای سیاسی خارج از دانشگاه و حکومت همکاری و همفکری داشته باشند و از سوی دیگر منتقد سیاستها و برنامه های آنها باشند.

بنابراین می‌توان گفت از وظایف و کارکردهای جنبش دانشجویی دید انتقادی داشتن نسبت به احزاب و نیروهای سیاسی است.

اما جنبش دانشجویی در ایران علیرغم داشتن نقش فعال و برجسته در برخی مناسبات اجتماعی و سیاسی، به دلایلی چون عدم استقلال مالی و سیاسی ،‌عدم خودآگاهی ، ضعف تئوریک و ضعف ایدئولوژی و ایدئولوگ از یک طرف و از سوی دیگر نیاز گروهها و نیروهای سیاسی به دانشجویان به منظور جلب آراء و حمایت مردمی‌(با توجه به نفوذ و تأثیر قشر دانشجو بر جامعه) در برخی از مقاطع تاریخی تحت تأثیر و دنباله رو گروههای سیاسی خارج از دانشگاه بوده است هدف از پژوهش حاضر، بررسی ارتباط نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه با جنبش دانشجویی در مقطع 76-1357 می‌باشد. برای بررسی این ارتباط این سؤال مطرح می‌شود که :

چه ارتباطی بین نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه با جنبش دانشجویی در مقطع
76-1357 وجود داشت؟

سؤال و فرضیه اصلی

برای بررسی و مطالعه نقش جنبش دانشجویی در تحولات سیاسی – اجتماعی ،شناخت و فهم ارتباط این جنبش با نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه از اهمیت زیادی برخوردار است.

هدف اصلی این پژوهش، پاسخ به این سؤال است که : چه ارتباطی بین نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه با جنبش دانشجویی در مقطع 76-1357 وجود داشت؟

نگارنده ضمن بیان سه دیدگاه در این زمینه (استقلال ، دنباله روی،‌تأثیر متقابل)، معتقد است: جنبش دانشجویی در مقطع 76-1357 تحت تأثیر و دنباله رو احزاب و نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه بوده است.

مفاهیم و تعاریف

جنبش های اجتماعی:

در لغت نامه دهخدا ذیل کلمه جنبش (جلد پنجم، صفحه 7867) آمده است: حرکت. مقابل آرام، سکون.

کاربرد اصطلاح جنبش های اجتماعی در اوایل قرن 19 در اروپای غربی معمول شد و یکی از نخستین بحثهای منظم آن را می‌توان در کتاب لورنتس فون اشتاین بنام «تاریخ جنبش های اجتماعی در فرانسه از 1798 تا امروز » یافت.

جنبش های اجتماعی حرکتهایی است با گروههای سازمان یافته که در صددند تا عناصری از جامعه را تغییر دهند یا آنها را حفظ کنند.

مهمترین و جامعترین تعریف (به نظر نگارنده) در فرهنگ واژگان آکسفورد آمده است:

«جریان یا مجموعه ای از کنشها و تلاشها از سوی مجموعه ای از افراد که به شکلی کم و بیش پیوسته به سمت هدف خاصی حرکت می‌کنند یا به آن گرایش دارند. (رجوع کنید به ذیل عنوان جنبش های اجتماعی، اصول و کارکردهای آن)

جنبش دانشجویی:

حرکت مستمری که از دل دانشگاه بیرون می‌آید و به تدریج به تکامل می‌رسد اما در این جا باید بین آن حرکتی که اصالت دارد و مستقل از گروههای سیاسی خارج از دانشگاه است با حرکتی که وابسته به نهادها و گروههای سیاسی خارج از دانشگاه است و به نوعی پیرو و دنباله رو آن گروههاست، تمایز قائل شد.

نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه:

با توجه به این که نقطه تمرکز پژوهش سالهای 76-1357 است. در این مقطع نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه به گروهها و اقشار و نیروهای مختلفی تقسیم می‌شوند اما هدف نگارنده بیشتر آن نیروهای سیاسی است که نقش مهمی‌به لحاظ تأثیرگذاری بر جنبش دانشجویی داشته اند. لذا، ابتدا بطور مختصر به ارتباط روشنفکران و روحانیون با جنبش دانشجویی اشاره می‌کنیم و سپس به نقش و ارتباط احزاب و جناحهای سیاسی با جنبش دانشجویی می‌پردازیم.

روشن است که با اشاره به احزاب و جناحهای سیاسی، نقش و تأثیر روشنفکران و روحانیون در درون این احزاب و جناحها بیشتر آشکار می‌گردد.

(به عبارتی بررسی احزاب و جناحهای سیاسی ، روشنفکران و روحانیون را هم در بر می‌گیرد)

روش پژوهش و تحقیق

نگارنده در این پژوهش جهت گردآوری داده ها از روش ترکیبی (توصیفی – تاریخی، علّی‌و کتابخانه ای) استفاده نموده است.

برای جمع آوری اطلاعات پیرامون موضوع پژوهش از روش کتابخانه ای، برای بررسی تاریخچه و فراز و فرود جنبش دانشجویی (از آغاز شکل گیری تا پس از انقلاب) از روش توصیفی – تاریخی و به منظور بررسی رابطه علی و معلولی بین دو متغیر نیروهای سیاسی خارج از دانشگاه (متغیر مستقل) و جنبش دانشجویی (متغیر وابسته) از روش علّی‌استفاده شده است.

سابقة پژوهش و بررسی ادبیات موجود

نگارنده برای فصل چارچوب مفهومی کتابهای زیادی (به انگلیسی و فارسی) در زمینه جنبش های اجتماعی را بررسی نمود لیکن هیچ نوشته ای در این زمینه (که بطور صریح با چارچوب مفهومی تطبیق نماید) پیدا نکرد.

تنها کتاب «جامعه شناسی سیاسی» موریس دو ورژه به رابطه احزاب و تشکلها و سازمانهای سیاسی اجتماعی پرداخته بود.

نویسنده این کتاب معتقد است که ارتباط احزاب و سازمانهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به سه حالت قابل تصور است:

1- برخی سازمانها و گروههای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تابع احزابند.

2- برخی از احزاب کم و بیش تابع سازمانها و گروههای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی‌اند.

3- حالت همکاری برابری میان این دو.

در این کتاب از جنبش های اجتماعی (و جنبش دانشجویی) ذکری به میان نیامده است.

بنابراین نگارنده از مباحث این کتاب نوعی الگوبرداری نموده و این سه حالت را با جنبش دانشجویی تطبیق و تفسیر نموده است.

از دیدگاههای هابرماس و هانتیگتون به دلیل آنکه هر دو (با وجود دیدگاههای کاملاً متفاوت) معتقد به جنبش دانشجویی با کارکرد روشنگری و انتقادگری بودند، در ذیل بحث مربوط به استقلال، رابط و میانجی بودن جنبش دانشجویی استفاده نمودیم.

هانتیگتون در «سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی» به صورت بسیار مختصر به دانشجویان و نقش فعال و تأثیرگذار آنها در جوامع پراتوری می‌پردازد و از دانشجویان در جوامع دستخوش نوسازی به عنوان مخالفانی مستقل از حکومت و گروههای سیاسی نام می‌برد.

در کتاب «یورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومی» ، از هابرماس به عنوان فیلسوفی نام برده می‌شود که معتقد است دانشجویان به کارکرد و وظیفه روشنگری می‌پردازند. علیه ابزاری کردن آموزش مبارزه می‌کنند و در وظیفه انتقادگری خویش به دلیل عدم نفوذ مستقیم گروههای ذی نفع اقتصادی بر آنها، موفق عمل می‌کنند.

علیرضا کریمیان در کتاب «جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی» بیشتر به بحث تاریخی و توصیفی جنبش دانشجویی از تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی‌(بخشی از این توصیف تاریخی در این پژوهش استفاده شده است) پرداخته است.

کریمیان در این کتاب به جز اشاراتی کوتاه از دیدگاههای میلز، مارکوزه و آلن تورن در مورد تأثیر متقابل جنبش های اجتماعی و نظر باتامور در باب نیاز جنبش‌های دانشجویی به سایر گروههای جامعه، بحث نظری جامعتری در این خصوص ارائه نداده است.

کتاب دیگری که در فصل چارچوب مفهومی از آن استفاده شده است، «جنبش های اجتماعی معاصر ایران» تألیف سعید زاهد است. نویسنده در این کتاب ضمن ارائه چارچوب مفهومی مناسب در باب جنبش های اجتماعی معاصر، اشاره ای به جنبش دانشجویی نکرده است و در واقع تنها به مستندسازی چارچوب مفهومی خویش با جنبش تنباکو، نهضت مشروطه و ملی شدن صنعت نفت پرداخته است.

بنابراین، از فصل چارچوب مفهومی این کتاب، دیدگاههای ویلسن و اسکات به عنوان نظریه پردازانی که به تبعی بودن و عدم استقلال جنبش های اجتماعی معتقدند، برای چارچوب مفهومی این پژوهش استفاده شده است.

از مهمترین کتابهایی که در فصل دوم از آنها استفاده شده است، کتاب «کنفدراسیون تاریخ جنبش دانشجویان ایران در خارج از کشور 57-1332»، تألیف افشین متین است. در این کتاب سیر تاریخی جنبش دانشجویی از 1332 تا 1357 مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

کتاب دیگر در این زمینه «جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی» است. این دو کتاب اخیر، هر دو به بحث تاریخی و توصیفی در خصوص جنبش دانشجویی پرداخته اند.

البته علیرضا کریمیان نویسنده کتاب «جنبش دانشجویی در ایران از …. » بحث کوتاهی در خصوص ارتباط احزاب سیاسی با جنبش دانشجویی از آغاز تأسیس تا 1357 ارائه نموده است. اما در این زمینه به چارچوب مفهومی و شواهد مستندی در رابطه با تأثیرپذیری جنبش دانشجویی از احزاب سیاسی اشاره نکرده است.

از کتاب «کالبدشکافی جناحهای سیاسی ایران (1358 تا 1378 )»، تقسیم بندی جناحهای سیاسی در مقطع 76-1357 را الگوبرداری نموده ایم. ضمن آنکه در این کتاب بدون ارائه فصل یا عنوانی در زمینه جنبش دانشجویی، در اشارات کوتاهی و با دلایل تاریخی و عینی به فرضیه این پژوهش (جنبش دانشجویی در سالهای پس از انقلاب تا 1376 تحت تأثیر گروههای سیاسی خارج از دانشگاه بوده است) پرداخته است.

با این حال، حمیدرضا ظریفی نیا در این کتاب به چرایی این تأثیرپذیری و عدم استقلال جنبش دانشجویی اشاره نکرده است.

دکتر حسین بشیریه در کتاب «دیباچه ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران» ضمن بررسی نیروهای سیاسی در سالهای پس از انقلاب ، به جنبش دانشجویی و ویژگیهای آن در مقطع پس از انقلاب پرداخته اند. به نظر دکتر بشیریه انجمن های دانشجویان تا اوایل دهه 1370 ابزار اعمال قدرت سیاسی و ایدئولوژیک حکومت بودند. این دیدگاه با فرضیه این پژوهش کاملا هماهنگ و همسو است.

«درآمدی بر رفتار شناسی سیاسی دانشجویان در ایران امروز» کتاب دیگری است که بیشتر به کتابشناسی جنبش دانشجویی شبیه است.

مجید محمدی نویسنده این کتاب، ضمن ارائه ویژگیهای جنبش دانشجویی در ایران و بررسی چند تشکل دانشجویی، بیشتر به ادبیات رفتارشناسی سیاسی دانشجویان، پرداخته‌اند. کتابها و مقالاتی که در زمینه جنبش دانشجویی و دانشگاه به چاپ رسیده اند را معرفی می‌نماید. بنابراین بیشتر به کتابشناسی شبیه است مطالب این کتاب به جز بخش تشکلهای دانشجویی و بررسی ادبیات رفتارشناسی سیاسی دانشجویان ، دارای نظم و جهت مشخص نیست.

از یک طرف بین بخش مقدمه و کلیات با سایر بخش ها ارتباط معنی داری وجود ندارد و از طرف دیگر سالهای مورد بررسی بسیار پراکنده است بطوری که خواننده نمی‌تواند سالهای مورد بررسی در این کتاب را دریابد.

کتاب «دیروز، امروز و فردای جنبش دانشجویی در ایران» ، مهمترین کتابی است که در این پژوهش (در هر سه فصل) از آن استفاده شده است.

۰ ۰
۹۵/۰۷/۲۲

مجید یاسر

mofidfile

mofidfile

مقالات ترجمه و فایلهای تخصصی آموزشی

فایلهای تخصصی آموزشی

ترجمه مقاله

فلش

پرسشنامه ،گزارش کارورزی و پرپوزال

سامسونگ

پاورپوینت

اسمارت

هواوی

سئوالات استخدامی

لنوو

پایان نامه

مبانی

آزمون های استخدامی

حسابداری

تبلت های چینی

پکیچ

علوم پزشکی

مدیریت

آلکاتل | Alcatel

سایر

جنبش دانشجویی

نظرات (۰)

ارسال نظر